Dialoog over de toekomst van radioactief afval
Wie is betrokken?
De rol van NIRAS als openbare expertinstelling en duurzame afvalbeheerder
NIRAS, de Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen, is de openbare instelling die bij wet is opgericht om het radioactief afval en de overtollige splijtstoffen in België te beheren.
Verder is op de website van NIRAS te lezen dat:
‘NIRAS bij het uitoefenen van haar opdracht het voorzorgsprincipe indachtig is en duurzame oplossingen ontwikkelt voor het radioactieve afval.
Daarom heeft NIRAS een afvalbeheersysteem ontwikkeld dat in wetenschappelijk, technisch en industrieel gefundeerde oplossingen voorziet die tegelijk economisch en maatschappelijk verantwoord zijn. NIRAS verzorgt de continuïteit van dat afvalbeheersysteem zodat geen buitensporige lasten worden overgedragen aan de toekomstige generaties.
Door het uitvoeren van haar verschillende opdrachten en door ze tijdig te integreren in haar afvalbeheersysteem, behoedt NIRAS de samenleving voor mogelijke nadelige gevolgen van radioactieve stoffen die voortvloeien uit nucleaire en niet-nucleaire activiteiten.
NIRAS is zich bewust van de zeer lange tijdshorizon waarin zij dient te werken. Het beheer van kennis en de beheersing van kosten zijn vanuit dat oogpunt belangrijke ankerpunten voor haar werking. Om de continuïteit van het afvalbeheer-systeem te verzekeren, besteedt NIRAS tevens aandacht aan de evoluerende maatschappelijke, technische en economische context.
Daartoe werkt NIRAS op een transparante, multidisciplinaire, projectmatige en kwaliteitsbewuste wijze, met een open geest en in interactie met de samenleving.’
NIRAS werkt samen met …
NIRAS werkt intens samen met beleidsmakers en diverse organisaties, instellingen en contractanten die NIRAS in haar missie en opdracht ondersteunen.
Voogdijoverheid
NIRAS is onderworpen aan de controle van een voogdijoverheid, bestaande uit de federale minister bevoegd voor Energie en de federale minister bevoegd voor Economische Zaken.
Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC)
NIRAS wordt in haar operationele activiteiten gecontroleerd door het FANC, het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle. Ook voor het verlenen van nucleaire vergunningen moet NIRAS aankloppen bij het FANC. Daarnaast hebben NIRAS en FANC een overlegovereenkomst afgesloten die voorziet in een wederzijdse uitwisseling van informatie en in wederzijdse raadpleging over de aspecten van het beheer van radioactieve afvalstoffen die de uitoefening van de bevoegdheden van beide instellingen kunnen beïnvloeden.
Als veiligheidsoverheid staat het FANC onder voogdij van de minister van Binnenlandse Zaken en heeft het als opdracht erover te waken dat de bevolking en het leefmilieu op een efficiënte manier beschermd worden tegen de gevaren van ioniserende straling. Het FANC is actief in verschillende domeinen, waaronder:
- de basisnormen voor stralingsbescherming
- de reglementering van de ingedeelde inrichtingen
- de controle op de nucleaire inrichtingen
- de veiligheid en beveiliging van het transport van radioactieve stoffen
- het radiologisch toezicht op het Belgische grondgebied en nucleaire noodsituaties
- de geneeskundige toepassingen van de ioniserende stralingen
- de natuurlijke radioactiviteit
- non-proliferatie en nucleaire beveiliging
- de industriële toepassingen van de ioniserende stralingen
- het beheer (op lange termijn) van radioactief afval
Regionale overheden
Los van de vergunningen die het FANC uitreikt, dient NIRAS ook de noodzakelijke vergunningen, adviezen en toestemmingen aan te vragen bij de regionale overheden in Brussel, Wallonië en Vlaanderen.
Afvalproducenten
Producenten van radioactief afval zijn verplicht een beroep te doen op de diensten van NIRAS. De producenten van radioactief afval moeten aan NIRAS alle inlichtingen verstrekken die nodig zijn voor de uitvoering van haar opdrachten en deze integraal financieren. De producenten spelen ook een belangrijke rol in de eerste fasen van het beheer van radioactief afval: ze zijn verplicht hun afval te sorteren en te karakteriseren (onder toezicht van NIRAS), en de productie ervan zoveel mogelijk te beperken door het toepassen van een preventiebeleid.
Belgoprocess
Belgoprocess is een dochteronderneming van NIRAS, opgericht in 1984. De belangrijkste activiteiten van Belgoprocess zijn alle industriële activiteiten binnen het beheer van radioactieve afvalstoffen (behandeling, conditionering en tussentijdse opslag van radioactieve afvalstoffen in afwachting van een eindbestemming).
Daarnaast ontmantelt Belgoprocess stilgelegde nucleaire installaties, saneert het gecontamineerde gebouwen en terreinen, en ontsmet het materialen en structuren. De organisatie is belangrijk voor het behoud en de ontwikkeling van nieuwe kennis en kunde op vlak van radioactief afval, het uitvoeren van projecten en het commercieel gebruik van de knowhow op deze gebieden.
Afvaltransporteurs
NIRAS vertrouwt, onder haar verantwoordelijkheid, het vervoer van radioactief afval toe aan gespecialiseerde bedrijven. Deze bedrijven beschikken over de nodige transportvergunningen die het FANC heeft uitgereikt. Elk transport is ook onderworpen aan een vergunning die eveneens door het FANC wordt uitgereikt.
Onderaannemers
NIRAS kan de uitvoering van haar opdrachten uitbesteden of de uitvoering ervan overlaten aan derden in het kader van overeenkomsten waarin de in acht te nemen regels worden gespecificeerd. Voor specifieke taken doet NIRAS inderdaad een beroep op derden door het toepassen van de wetgeving over overheidsopdrachten (aannemers, onderaannemers, studiebureaus, adviesbureaus ...).
ESV EURIDICE en SCK CEN
Het Economisch SamenwerkingsVerband EURIDICE werd opgericht in 1995 door NIRAS en het SCK CEN, aanvankelijk onder de naam ESV PRACLAY en vanaf 2000 als ESV EURIDICE.
ESV EURIDICE verricht hoofdzakelijk wetenschappelijk en technisch onderzoek op het gebied van de ondergrondse berging van middel- en hoogradioactief afval. De opdracht van EURIDICE bestaat uit:
- het beheren en exploiteren van het ondergrondse laboratorium HADES
- het uitvoeren van het langetermijn-PRACLAY-project om de uitvoerbaarheid van diepe berging van hoogradioactief afval aan te tonen
- het ontwikkelen, implementeren en valoriseren van andere onderzoeksprojecten rond het langetermijnbeheer van radioactief afval.
Daarnaast stelt EURIDICE zijn expertise ten dienste van het oppervlaktebergingsproject van laag- en middelactief kortlevend afval, in het bijzonder op het vlak van instrumentatie en monitoring.
SCK CEN werd opgericht in 1952 en is een niet-universitair centrum voor wetenschappelijk onderzoek, dienstverlening en opleiding in de nucleaire sector. Het onderzoekscentrum werkt aan technologieën om over de veiligheid van bestaande nucleaire installaties te waken, om de veiligheid van toekomstige installaties te verhogen en mens en milieu optimaal te beschermen. Sinds 1991 geeft de statutaire opdracht van SCK CEN voorrang aan onderzoek over problemen met betrekking tot de veiligheid van kerninstallaties, stralingsbescherming, de veilige behandeling en berging van radioactief afval, de strijd tegen ongecontroleerde proliferatie van splijtbaar materiaal, de strijd tegen terrorisme, medische toepassingen en industriële toepassingen van straling en de ontmanteling en ontsmetting van nucleaire sites.
Tot slot werkt NIRAS samen met Belgische en buitenlandse universiteiten, met zusteragentschappen in landen over de hele wereld, met binnen- en buitenlandse onderzoekscentra, enzovoort.
Partnerschappen
NIRAS is ook een aantal lokale partnerschappen aangegaan. De partnerschappen STORA (Dessel) en MONA (Mol) werden opgericht om te onderzoeken of een site voor de oppervlakteberging voor laag- en middelactief kortlevend afval haalbaar is in hun gemeente. Vandaag werken ze nog steeds actief mee aan de realisatie van alle onderdelen van het bergingsproject, zowel de technische als de maatschappelijke. Ook wanneer de bergingsinstallatie er staat, zal er een belangrijke rol weggelegd zijn voor beide partnerschappen.
De organisatie voor het beheer van radioactief afval in België en de wisselwerking tussen de voornaamste actoren:
Bron: FOD Economie