Het debat

Waarom dit debat?

• Het radioactief afval is er en we moeten zoeken naar een langetermijnoplossing.
• Een verdrag van het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) legt de verantwoordelijkheid voor de veiligheid van het beheer van radioactief afval bij de overheden van de landen.
• Een richtlijn van de Raad van de Europese Unie legt alle lidstaten op om nationale beleidsmaatregelen te nemen voor dit beheer en stelt dat het publiek nauw betrokken moet worden bij het besluitvormingsproces. Deze richtlijn stuurt ook aan op diepe of geologische berging als meest veilig en haalbaar concept om hoogradioactief en langlevend afval voor een lange termijn af te zonderen.
• Het koninklijk besluit (KB) van 28 oktober 2022 omvat een weloverwogen principebeslissing om te kiezen voor diepe of geologische berging van hoogradioactief en langlevend afval. Daarnaast vraagt het KB ook een stapsgewijze procedure voor besluitvorming over hoe dit effectief uit te voeren. Het bevestigt dat het publiek betrokken dient te worden bij de besluitvorming.

Een complexe technische en maatschappelijke uitdaging …

Beslissen over de definitieve en veilige oplossing voor het langetermijnbeheer van radioactief afval is een complexe uitdaging. Er zijn heel wat onzekerheden op wetenschappelijk en technisch vlak, en er is een grote bezorgdheid in de samenleving.

In welke mate kunnen we vandaag trouwens beslissingen nemen voor iets dat gaat duren tot in een verre toekomst? Een toekomst waarbij generaties komen en gaan, landsgrenzen veranderen, nieuwe technologieën ontstaan en weer verdwijnen, machtsblokken wijzigen, het klimaat zal veranderen ...
 

… die vraagt om een zorgvuldig besluitvormingsproces

Zo’n complexe uitdaging vraagt om beslissingen die niet alleen gebaseerd zijn op wetenschappelijke en technologische kennis, maar die ook ondersteund worden door een maatschappelijk en participatief overlegtraject met alle betrokkenen. 

Waarover gaat dit maatschappelijk debat?

Dit debat gaat over het beheer op lange termijn van hoogradioactief en langlevend afval. Dit wordt ook omschreven als afval van respectievelijk categorie C en categorie B.

Nu de Belgische regering beslist heeft om voor diepe of geologische berging te gaan, moeten de volgende stappen uitgewerkt worden. En daarvoor moeten we eerst een antwoord vinden op heel wat vragen: 

• Wanneer definitief beslissen?
• Hoe de locatie bepalen?
• Hoe en met wie beslissen? 
• Wie betaalt wat?
• Internationaal

Waarover gaat dit maatschappelijk debat niet?

Dit is geen debat voor of tegen kernenergie. 

Het debat omvat ook niet het kortlevend laag- en middelactief afval (afval van categorie A). Voor dit type afval werd eerder al gekozen voor een oppervlakteberging op het grondgebied van de gemeente Dessel in de provincie Antwerpen. 

Het debat gaat eveneens niet over het beheer op lange termijn van het radiumhoudend afval geproduceerd door Union Minière (nu Umicore) in Olen in de periode 1922-1977.

Tot slot gaat dit debat ook niet over de keuze van de plaats in België waar het hoogradioactief en langlevend afval zal geborgen worden. Een onderdeel van het debat is wél hoe we tot die keuze kunnen komen.

Concrete doelen van het maatschappelijk debat

1. Bevestigen dat we in België kiezen voor diepe of geologische berging als oplossing, eventueel met varianten, zoals berging in meerdere sites, streven naar een internationale optie, … 
2. Aanbevelingen opstellen voor de planning van de bijkomende koninklijke besluiten: wanneer moet over welk thema beslist worden? Per thema moeten ook deze vragen beantwoord worden als wie moet wat wanneer beslissen? Op basis waarvan? En in relatie met welke andere kwesties? 
3. Jou en alle andere burgers bewust maken van de oorsprong van radioactief afval en je kennis over het beheer hiervan vergroten. 

Wie zijn de betrokkenen?

Het middenveld

Dit zijn alle sociaal-economische organisaties (vakbonden, werkgevers, mutualiteiten …), sociaal-culturele verenigingen, jeugd- en cultuurverenigingen, burgerinitiatieven, actiegroepen, milieuorganisaties, civiele organisaties …

Het middenveld deelde haar mening via het Ronde van België format, lees hier de resultaten

Burgers

Het grote publiek vertegenwoordigt een diversiteit aan meningen en argumenten. Dit verrijkt het debat en garandeert een evenwichtige dialoog. 

De burgers deelden hun mening via het Publieksforum, lees hier de resultaten

Jongeren

Jongeren verdienen extra aandacht: zij zijn de volwassenen van later en diegenen die de beslissingen mee zullen implementeren in de toekomst.

De jongeren deelden hun mening via het Scholentraject en de Jongerentop, lees hier de resultaten

Institutionele actoren

Dit zijn organisaties die zijn opgericht door overheid, of die er door worden gecontroleerd of beheerd. Institutionele actoren die door hun eigenheid en opdracht betrokken zijn bij het beheer van hoogradioactief en langlevend afval, zijn stakeholders in dit debat. 

Dat zijn overheden op internationaal, federaal, regionaal en lokaal niveau, alsook industrie, wetenschappelijke en technologische onderzoekers, financiële instellingen ... 

Met deze groep werd een apart traject doorlopen waarbij op basis van interviews verschillende experten binnen elk discussiethema hun visie en inzichten deelden. Deze interviews werden per thema verwerkt tot een synthese. Lees hier de expertinterviews en de syntheses.

Gedragen door de Koning Boudewijnstichting

Dit maatschappelijk debat wordt georganiseerd door de Koning Boudewijnstichting op vraag van NIRAS, de Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen. NIRAS is sinds 1980 verantwoordelijk voor het veilige beheer van radioactief afval in België. Dat doet ze via een systeem voor afvalbeheer dat gaat van afvalbeperking tot het beheer op lange termijn.

De Koning Boudewijnstichting is een onafhankelijke en pluralistische stichting van openbaar nut die al meer dan veertig jaar ijvert voor een betere samenleving. 

De Stichting heeft reeds heel wat ervaring met het organiseren van maatschappelijke raadplegingen en weet dus als geen ander hoe deze vorm te geven. Ze is zelfs niet aan haar proefstuk toe wat betreft radioactief afval. In 2009 en 2010 organiseerde de Stichting al een eerste publieksforum rond het langetermijnbeheer van hoogradioactief en langlevend afval.

Daarnaast garandeert de Stichting ook de neutraliteit en objectiviteit tijdens het hele traject.

En wat na het debat?

De info en inzichten die verworven worden bij de Ronde van België, het Publieksforum, het Scholentraject met Jongerentop, en de expertinterviews worden samengebracht in een groot eindrapport. 

Op een afsluitend stakeholderforum, waar vertegenwoordigers uit elk afgelegd traject aan deelnemen, worden deze resultaten gepresenteerd. Op basis van deze eindresultaten verfijnen de deelnemers de door de Koning Boudewijnstichting voorgestelde beleidsagenda voor de komende decennia.

Daarna bezorgen we dit uitgebreide eindrapport aan NIRAS en de bevoegde ministers, die er de komende jaren mee aan de slag gaan om de volgende stappen en koninklijke besluiten voor te bereiden.